◄ Vorige pagina Dit artikel is verdeeld over twintig webpagina’s. Volgende pagina ►
Disclaimer |
Onder Russische overheersing Door de nauwe verbondenheid met de machtiger buurman Polen kon Litouwen zich niet goed zelfstandig ontwikkelen. Daar kwam bij dat Rome veel Poolse priesters in Litouwen benoemde. Pools was de voertaal op hun scholen en op de (in 1579 gestichte) universiteit van Vilnius. Het was dus niet verwonderlijk dat vele generaties jonge intellectuelen opgroeiden die beter Pools dan Litouws kenden. Onder hen was de dichter Adam Mickiewicz (Litouws: Adamas Mickevičius, 1798-1855), wiens Pan Tadeusz als het nationale epos van Polen geldt. Het nationale epos van Polen begint met de woorden ‘Litouwen, mijn vaderland’... Litouwen werd opgedeeld in drie districten of ‘gouvernementen’: Kowno (Litouws: Kaunas), Wilno (Vilnius) en Grodno (Gardinas). Na het Congres van Wenen van 1815, dat na Napoleons val de Europese grenzen opnieuw vaststelde, kwam ook het district Suwalki (Suvalkai), dat sinds 1795 onder Pruisisch beheer stond, onder Rusland. Het Congres riep een nieuwe (kleine) Poolse staat in het leven, die in feite |
 ■ Afbeelding 10. Deze zegel werd op 8 maart 1927 uitgegeven als eerbetoon aan Jonas Basanavičius, die de maand tevoren was overleden |
een Russisch protectoraat was. Litouwen bleef daarbuiten. In 1863 werd trouwens ook
‘Congres-Polen’ bij Rusland ingelijfd. Ondanks het feit dat Litouwen langzaam ‘verpoolste’, werd de negentiende eeuw een bloeiperiode voor de Litouwse literatuur. Litouwers woonachtig in Pruisen of daarheen geëmigreerd, onderhielden intensieve contacten, maakten studie van de Litouwse taal en publiceerden boeken en zelfs nationalistische kranten in het Litouws. De beroemdste krant was Aušra (‘De Dageraad’), met als hoofdredacteur Jonas Basanavičius (afbeelding 10). De Pruisische stad Tilsit, vlak over de Litouwse grens gelegen, werd het centrum van het Litouwse nationalisme. De nationalistische kranten waren in Russisch Litouwen verboden, maar werden in Tilsit gedrukt en regelmatig over de grens gesmokkeld. |
In de loop van de negentiende eeuw vonden in Litouwen meermaals opstanden plaats tegen de tsaristische overheersing. De Russische politiek was tamelijk wisselvallig. Aan de ene kant werden voorzichtige hervormingen doorgevoerd (zoals de afschaffing van de lijfeigenschap in 1861), anderzijds namen de Russen soms hun toevlucht tot zware repressie. Bijzonder wreed was bijvoorbeeld de manier waarop gouverneur Michail Nikolajevitsj Muravjev1 van Vilnius en Gardinas de opstand van 1863 de kop in drukte. Hij liet duizenden mensen deporteren naar Siberië en andere delen van het tsarenrijk. Een van zijn andere maatregelen was een verbod op het Latijnse alfabet. Alleen het cyrillische schrift was toegestaan. Pas in 1904 mocht het Latijnse alfabet weer worden gebruikt. In feite betekende dit dat de publicatie van boeken en kranten in het Litouws onmogelijk werd gemaakt (als we even afzien van de smokkel vanuit Tilsit).
Na een eerdere opstand was in 1832 al als strafmaatregel de universiteit van Vilnius gesloten. De universiteit zou pas in 1919 weer opengaan.
Niettemin groeide ook in Litouwen zelf tegen alle verdrukking in de nationalistische beweging, vooral onder de autoritaire tsaar Alexander III (1881-1894).
Onder diens zwakke opvolger Nicolaas II kwam het einde van de Russische dynastie. De opstand van 1905, die door historici als een ‘generale repetitie’ voor de oktoberrevolutie wordt beschouwd, liet ook Litouwen niet onberoerd. Onder leiding van Basanavičius vergaderden de Litouwse nationalisten voor het eerst in het openbaar, in Vilnius. Ondanks de hardheid waarmee de opstand werd neergeslagen, groeide de nationalistische aanhang. De eisen waren overigens nog vrij gematigd: de Litouwers eisten meer autonomie, maar nog geen eigen staat.
Noot
- Meer informatie over Muravjev vindt u in mijn artikel ‘Michail Nikolajevitsj Muravjev: de Beul van Litouwen’, dat ook op deze website staat ↑
 |
 |
|
 |