◄ Vorige pagina Dit artikel is verdeeld over twintig webpagina’s. Volgende pagina ►
Disclaimer |
Litouwen en de filatelie Litouwen heeft 768 verschillende zegels uitgegeven. Dat is een vrij groot aantal vergeleken met bijvoorbeeld Estland (193 zegels). De reden was dat het Litouwse uitgiftebeleid overgelaten was aan een filatelistisch agentschap, dat zowel verantwoordelijk was voor een groot aantal weldadigheidszegels (afbeelding 21) en luchtpostzegels (afbeelding 22) in beperkte oplage, als voor het naast elkaar voorkomen van getande en ongetande zegels (afbeelding 23) en waarschijnlijk ook voor de vele foutdrukken en variëteiten (er zijn er meer dan tweeduizend bekend!). |
 ■ Afbeelding 21. Zegel van 3 december 1926, tweemaal overdrukt met een vignet en een toeslagwaarde. Eerst met een toeslag van 60 centų in blauw, later met een extra toeslag van 50 centų in goud. De toeslag was bedoeld voor het Oorlogswezenfonds. Oplage: 50.000 stuks |
 ■ Afbeelding 22. Luchtpostzegel van 30 oktober 1935 ter gelegenheid van de transatlantische vlucht van Feliksas Vaitkus. Oplage: 2100 stuks |
 |
 |
Toch is Litouwen een interessant verzamelgebied. De ontwerpen van de zegels zijn meestal zeer sterk, en de afbeeldingen bieden veel aanknopingspunten met de Litouwse geschiedenis. Veel zegels zijn tamelijk schaars, maar zelden echt onbetaalbaar.
De eerste twee zegels waren typische noodzegels, vervaardigd door een drukkerijtje in Vilnius (afbeelding 24). Ze zijn gedrukt in vellen van vijf bij vier zegels, waarbij uitsluitend de banen tussen de zegels werden geperforeerd. De zegels aan de rand van het vel zijn dus aan één kant of aan twee kanten ongetand. De zegels bieden de mogelijkheid tot platen! Alle elementen van de zegels komen uit de letterkast van de drukkerij. In de belettering komt de letter ų voor, een combinatie van een u en een omgekeerde komma. Omdat de drukker maar zeven van die letters in zijn assortiment had, gebruikte hij bij 12 zegels een omgekeerde h en bij één zegel een omgekeerde ń (overigens een letter die in het Litouws niet voorkomt, maar wel in het Pools).
Voor de tweede Vilnius-uitgave (afbeelding 25) zijn dezelfde platen gebruikt, alleen met nieuwe waardecijfers. Nu werden zes waarden gedrukt, die eveneens geplaat kunnen worden. Dat geldt trouwens ook voor de volgende uitgaven.
 ■ Afbeelding 24. De eerste Vilnius-uitgave, 27 december 1918. Op deze zegel is in plaats van een ų een omgekeerde h gebruikt |
 ■ Afbeelding 25. De tweede Vilnius-uitgave, 31 december 1918. Op deze zegel (die trouwens het stempel van Grodno draagt, dat maar even bij Litouwen heeft gehoord), is in plaats van een ų een omgekeerde ń gebruikt |
 ■ Afbeelding 26. De eerste Kaunas-uitgave, 29 januari 1919 (datum van de eerste druk). Van deze zegels, waarbij de cirkels zijn vervangen door ovalen en de belettering is gewijzigd, zijn vier drukken vervaardigd, elk met eigen kenmerken |
 ■ Afbeelding 27. Tweede Kaunas-uitgave, 18 februari 1919, nu met de muntsoort skatikų afgekort tot sk. Van deze emissie zijn drie drukken vervaardigd |
 ■ Afbeelding 28. Derde Kaunas-uitgave, 1 maart 1919; ditmaal wordt het waardecijfer omgeven door twee sk.'s. Deze zegels zijn in twee oplagen gedrukt |
 ■ Afbeelding 29. Een van de in Berlijn gedrukte zegels. Deze komt uit de tweede serie, op grauw papier, van 20 maart 1919 |
Op 17 februari 1919 verschenen de eerste echte zegels, gedrukt in Berlijn,
met het Litouwse wapen, een ruiter te paard, de Vytis. Er zijn later nog
vier series zegels met deze afbeelding aangemaakt, de laatste in Kaunas
(afbeelding 29). De emissies zijn te onderscheiden aan de tanding, het papier
(wit of grauw), de kleuren en het watermerk. Ik zal de verleiding weerstaan om alle uitgiften te bespreken. Op een paar zegels wil ik nog wel even wijzen. Interessant zijn bijvoorbeeld de opruimingsuitgiften bij de invoering van de nieuwe muntsoort, de litas en de centas, in plaats van de auksinas en skatikas, in 1922 (afbeelding 30). |
 ■ Afbeelding 30. Opruimingsuitgifte, hier op een luchtpostzegel. De oude waarde van 1 auksinas overdrukt met ‘20 cent(ų).’, 10 oktober 1922 |
 ■ Afbeelding 31. Het Litouwse kruis. Tussen 1923 en 1925 zijn vier series met deze afbeelding verschenen |
 ■ Afbeelding 32. De ruïne van de burcht van Kaunas. Deze afbeelding komt voor in drie series |
Van de ruitvormige zegels van juli 1923 hebben we al een voorbeeld gezien in het begin van dit artikel (afbeelding 1a).
Mijn eigen favoriete emissie is de luchtpostserie van 18 mei 1934 (afbeeldingen 34 en 35). De serie gedenkt de transatlantische vlucht van de Litouwse piloten Steponas Darius en Stasys Girėnas in de Lituanica. Het toestel vloog probleemloos van New York naar Europa, maar stortte door nooit opgehelderde oorzaken boven Duitsland neer. Een gerucht wil dat het boven een concentratiekamp vloog en daarom werd neergeschoten. Deze gebeurtenis heeft altijd sterk tot de verbeelding van de Litouwers gesproken. In het museum van Kaunas worden de resten van de Lituanica als relikwie bewaard. Nog in 1983 verscheen een envelop met de portretten van de onfortuinlijke vliegers (afbeelding 36).
 ■ Afbeelding 33. Het ‘oorlogskruis’. Dit kruis droegen de Litouwse krijgers op hun schild in Litouwens glorietijd. Zegels met deze afbeelding zijn tussen 1927 en 1933 vijf maal verschenen |
 ■ Afbeelding 34. Zegel uit een serie van zes (18 mei 1934), ter herdenking van de transatlantische vlucht van Darius en Girėnas, die de oceaan overstaken, maar in Duitsland neerstortten. De portretten van de vliegers |
 ■ Afbeelding 35. Zegel uit dezelfde serie. De engel des doods boven het vliegtuigwrak |
■ Afbeelding 36. Envelop, in 1983 uitgegeven door het Litouwse ministerie van PTT-zaken, met de portretten van Darius en Girėnas, hier aangetekend verzonden van Palanga naar Baldone in Letland, 29 april 1987
Voor brievenverzamelaars is Litouwen een problematisch gebied. Brieven van Litouwen zijn moeilijk te krijgen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld brieven uit Estland en Letland. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het agrarische karakter van de Litouwse samenleving; in een handelsland als Letland werd veel meer post verzonden.
Een tweede probleem is dat de afstempelingen vaak van slechte kwaliteit zijn. Dat is trouwens ook in de Sovjetrepubliek Litouwen nog steeds het geval. Een verklaring voor dit verschijnsel kan ik niet geven.
Voor wie een ‘moeilijk’ verzamelgebied niet uit de weg gaat, valt hier nog veel te ontdekken en te onderzoeken. Er bestaat bijvoorbeeld nog niet eens een betrouwbaar overzicht van de posttarieven in Litouwen!2
Afbeelding 37 laat een binnenlandse, afbeelding 38 een internationale brief zien.
■ Afbeelding 37. Brief van Anykščiai naar Šilalė, 20 augustus 1937
■ Afbeelding 38. Brief van Kaunas naar Rotterdam, 29 mei 1928. Afzender is het Nederlandse consulaat in Kaunas. Nederland had tussen de wereldoorlogen alleen ambassades in grote landen. In kleinere landen, zoals Estland, Letland en Litouwen, had Nederland een consulaat
Noot
- Dit schreef ik in 1990. Anno nu bestaat er wel een goed overzicht van de posttarieven van Litouwen, al is er nog steeds een klein aantal onbeantwoorde vragen. ↑
 |
 |
|
 |